Historia toruńskich zakonów”, poświęconą historii najstarszych toruńskich konwentów (franciszkanów, dominikanów, jezuitów, cysterek, benedyktynek).

Na ekspozycji prezentujemy dzieje zakonników w Toruniu od momentu pojawienia się franciszkanów w 1239 r. aż do czasów rozwiązania toruńskich konwentów w XVIII i XIX wieku.

Trudno sobie wyobrazić historię Torunia bez toruńskich konwentów (jednostka organizacyjna zakonu, także dom zakonny). Przez wiele setek lat stanowili oni elitę intelektualną miasta. Oprócz działalności duszpasterskiej zajmowali się edukacją, medycyną, a także działalnością gospodarczą. W średniowieczu biblioteki zakonne liczyły najwięcej woluminów, a sami zakonnicy należeli do najlepiej wykształconej części społeczeństwa. Toruńskie konwenty należały do największych i najważniejszych w państwie krzyżackim,  co znalazło swoje odbicie we wspaniałych kościołach, które powstały przy klasztorach.

Okres początków reformacji wywołał kryzys w toruńskich zakonach. Liczba zakonników spadła, a zakon franciszkański przestał funkcjonować. Opiekę nad katolicką mniejszością przejęli dominikanie. Nie był to dla nich łatwy okres, gdyż protestanckie władze miasta utrudniały im funkcjonowanie. Konflikty te uległy nasileniu po pojawieniu się w Toruniu zakonu jezuitów. Zgromadzenie to z dużą energią starało się walczyć z protestanckimi władzami miasta. Założyli oni bardzo nowoczesne, na tamte czasy, kolegium katolickie, które wykształciło wiele pokoleń żarliwych katolików. Ich działalność budziła bardzo ostry sprzeciw toruńskich protestantów, a konflikty musiały być rozstrzygane przez władzę królewską. Pomimo wielu przeszkód toruńskie zakony, dzięki przywilejom królewskim, wsparciu szlachty katolickiej oraz determinacji sprawnie funkcjonowały w nieprzychylnym im Toruniu, reprezentując interesy mniejszości katolickiej.

Na wystawie udało się zgromadzić wiele ciekawych i rzadko prezentowanych obiektów. Oprócz ikonografii, głównie ze zbiorów Muzeum Okręgowego w Toruniu, pokazujemy eksponaty liturgiczne z toruńskich kościołów, a także niezwykle cenne dokumenty, przywileje oraz rękopisy i starodruki pochodzące z dawnych bibliotek toruńskich zakonów.

Wystawa powstała dzięki współpracy Muzeum Okręgowego w Toruniu z Muzeum Diecezjalnym w Toruniu, Archiwum Państwowym w Toruniu, Książnicą Kopernikańską oraz parafią pw. św. Jakuba Apostoła w Toruniu i parafią pw. śś. Janów w Toruniu.